Το πρόβλημα είναι η ΕΕ

Ελευθεροτυπία (13 Φλεβάρη 2010)
Το πρόβλημα δεν είναι οι κερδοσκόποι αλλά η Ε.Ε.

ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ


Ενώ μια πελώρια επικοινωνιακή εκστρατεία έχει ξεκινήσει από την πολιτική ελίτ για να πείσει τα συνήθη θύματα (μισθωτούς, συνταξιούχους κ.λπ.) καθώς και τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα να πληρώσουν για άλλη μια φορά τη κρίση, το «ποτάμι της αγανάκτησης» ήδη ξεχύνεται στους δρόμους μπροστά στον εμπαιγμό των ντόπιων ελίτ, οι οποίες προσπαθούν να μεταφέρουν τις επιπτώσεις των μέτρων που επιβάλλει η υπερεθνική ελίτ ―μέσω της Ε.Ε.― στα λαϊκά στρώματα. Είναι πια κοινή πεποίθηση ότι τα ανακοινωθέντα μέτρα δεν πρόκειται ούτε να συλλάβουν την πελώρια φοροδιαφυγή, ούτε βέβαια να αναγκάσουν τον επαναπατρισμό στη χώρα των 5 δις Ευρώ που ήδη φυγαδεύθηκαν στο εξωτερικό από τις ελίτ και τα προνομιούχα στρώματα τον τελευταίο μήνα, για να προστεθούν στα τουλάχιστον 60 δις. ήδη φυγαδευθέντα![1] Όμως, εάν τα κεφάλαια αυτά, καθώς και η ντόπια μεγάλη περιουσία, μπορούσαν να φορολογηθούν με ένα ανάλογο έκτακτο φόρο περιουσίας ―πράγμα που δεν επιτρέπουν οι ανοικτές αγορές κεφαλαίου― το περίφημο πρόβλημα του Χρέους θα λυνόταν σχεδόν αστραπιαία, χωρίς να επαιτούμε βοήθεια και νέα δάνεια από τις ξένες ελίτ, οι οποίες (με το αζημίωτο βέβαια!) επιβάλλουν επαχθείς όρους που θα πληρώνουν και οι επόμενες γενιές για πολλά χρόνια. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι οι ίδιες ελίτ και προνομιούχα στρώματα δημιούργησαν το Χρέος, και βασικά ωφελήθηκαν από αυτό, όπως δείχνει λ.χ. η πελώρια αύξηση στην ανισοκατανομή εισοδήματος και πλούτου τα τελευταία ιδιαίτερα 30 περίπου χρόνια. Αλλά ας δούμε συνοπτικά, όσο επιτρέπει ο χώρος της στήλης, την επικοινωνιακή μυθολογία και τα πραγματικά αίτια της σημερινής κρίσης.

―Μύθος πρώτος: Την βασική ευθύνη για την κρίση φέρνουν οι κερδοσκόποι που προκάλεσαν ένα τσουνάμι αρνητικής κερδοσκοπίας σε βάρος των ελληνικών ομόλογων, ή, (αν δεχτούμε τις συνομοσιολογίες), του Ευρώ, με στόχο την αποκόμιση κέρδους. Στη πραγματικότητα, όμως, το να κατηγορείς τους κερδοσκόπους γιατί κερδοσκοπούν είναι σαν να κατηγορείς τους στρατιωτικούς γιατί…σκοτώνουν στον πόλεμο. Προφανώς, αυτή είναι η δουλειά τους στο σύστημα της οικονομίας της αγοράς: να βρίσκουν τους πιο αδύνατους κρίκους στο σύστημα και εκεί να κτυπούν για να κερδοσκοπούν.

―Μύθος δεύτερος: Είναι υπερβολή ότι η Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα χρεοκοπίας, όπως δήθεν «απέδειξε» η υπερκάλυψη του δανείου που επιχείρησε η κυβέρνηση στο μέσο της κρίσης ―μύθο που υποστήριξε αρχικά η κυβερνητική προπαγάνδα για να την ακολουθήσει κατόπιν σύμπασα η ρεφορμιστική Αριστερά και οι οικονομολόγοι της, αλλά και… τμήμα της αντισυστημικής Αριστεράς! Στη πραγματικότητα όμως, όπως έδειξα και σε προηγούμενο άρθρο μου, η Ελλάδα πράγματι βρίσκεται στα πρόθυρα χρεοκοπίας και ο μόνος λόγος που δεν πρόκειται να φθάσουμε σε αυτήν είναι διότι δεν συμφέρει το διευθυντήριο της Ε.Ε., ούτε πολιτικά άλλα ούτε και οικονομικά, να επιτρέψει παρόμοια εξέλιξη. Αυτό, όμως, είναι ένα «εξωγενές» γεγονός που δεν αμφισβητεί ότι η Ελλάδα πράγματι είναι ο αδύνατος κρίκος, παρά τις επιχειρούμενες αλχημείες των αριθμών. Μολονότι ούτε το δημόσιο χρέος, ούτε το δημοσιονομικό έλλειμμα, σε σχέση με το ΑΕΠ, είναι από μόνα τους, τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη, καμιά άλλη χώρα σε αυτή δεν παρουσιάζει παρόμοιο συνδυασμό υψηλών μεγεθών (113% και 12,7% αντίστοιχα)[2], ούτε είναι αναγκασμένη μέσα σε μόλις πέντε χρόνια να ξεπληρώσει ή να αναχρηματοδοτήσει τα 150 από τα 300 δις. ευρώ που φθάσαμε να χρωστάμε σήμερα (κυρίως σε Γερμανούς και Γάλλους τραπεζίτες), και ήδη να δαπανά πάνω από τα μισά συνολικά δημόσια έσοδα στην πληρωμή τοκοχρεωλύσιων![3] Τέλος, όσον αφορά τα πανηγύρια για την υπερκάλυψη του πρόσφατου δανείου, οποιαδήποτε κυρίαρχη χώρα της Ευρωζώνης θα μπορούσε εύκολα να προβεί σε ανάλογο δανεισμό, ιδιαίτερα όταν αναγκάζεται, όπως η Ελλάδα, να δανείζεται με επταπλάσιο κόστος απ' ό,τι οποιαδήποτε τράπεζα της Ε.Ε., ενώ οι δανειστές δεν αντιμετωπίζουν κανένα κίνδυνο να χάσουν τα λεφτά τους, αφού ξέρουν ότι μια χώρα-μέλος της Ε.Ε. δεν πρόκειται βέβαια ποτέ να κάνει … αναγκαστική απαλλοτρίωση του χρέους αλλά, τελικά, θα αναγκαστεί να το ξεπληρώσει πλήρως!

―Μύθος τρίτος: Η Ε.Ε. ευθύνεται γιατί δεν διαθέτει μηχανισμό αποτροπής πλεονασμάτων/ελλειμμάτων. Έτσι, δεν έδειξε την απαραίτητη “αλληλεγγύη” έναντι κράτους-μέλους, π.χ, εγκαθιδρύοντας και μια δημοσιονομική ένωση παράλληλα με την νομισματική. Ακόμη, όπως τονίζουν ρεφορμιστές οικονομολόγοι[4] ―παίρνοντας βέβαια δεδομένο ολόκληρο το θεσμικό πλαίσιο και επικρίνοντας όχι την ίδια την ένταξη μας στην Ε.Ε. αλλά απλά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Γερμανική ελίτ― χάρη στην πολιτική του «σκληρού Ευρώ» (που περιλαμβάνει και την συμπίεση του εργασιακού κόστους) αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα των Γερμανικών προϊόντων και επομένως το πλεόνασμα στο Γερμανικό ισοζύγιο πληρωμών. Αντίστροφα, η ταχύτερη αύξηση του εργασιακού κόστους σε χώρες σαν την Ελλάδα οδηγεί σε μείωση της ανταγωνιστικότητας τους και συνακόλουθη αύξηση του ελλείμματος στο Ισοζύγιο, η οποία τελικά καταλήγει σε αύξηση του δημοσίου χρέους για να χρηματοδοτήσει την «ανάπτυξη» που απολαμβάνουν. Και, πράγματι, είναι αλήθεια ότι η Γερμανία, ξεκινώντας με ένα έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών 1% του ΑΕΠ το 2000, έφθασε να έχει ένα πελώριο πλεόνασμα 5% στο ΑΕΠ σήμερα, ενώ αντίστροφα στην ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν πελώρια ελλείμματα στον Ευρωπαϊκό Νότο (η Ελλάδα τριπλασίασε σε απόλυτους αριθμούς το έλλειμμα αυτό, η Ισπανία το εξαπλασίασε κλπ).[5] Είναι επίσης αλήθεια ότι το εργασιακό κόστος στον Ευρωπαϊκό Νότο αυξήθηκε ταχύτερα από ό,τι στον Βορρά την ίδια περίοδο. Εκείνο, όμως, που «ξεχνούν» παρόμοιες αναλύσεις είναι ότι οι μισθοί ήταν και είναι ιστορικά σχεδόν οι μισοί στον Νότο σε σχέση με τον Βορρά (ο κατώτατος μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία το 2006 ήταν κάτω από το μισό από αυτόν του Ευρωπαϊκού Βορρά[6]) και ότι μια πραγματική σύγκλιση, την οποία υποτίθεται επιδιώκει η Ε.Ε., θα έφερνε ακόμη μεγαλύτερες διαφορές στην ανταγωνιστικότητα, τις οποίες καμιά μεταβίβαση πόρων από ένα κεντρικό δημόσιο ταμείο δεν θα κάλυπτε, όπως άλλωστε συμβαίνει με τον Νότο στην Ιταλία σε σχέση με τον Βορρά κ.λπ.!

Και αυτό, διότι όπως δείχνει τόσο η θεωρία όσο και η ιστορική εμπειρία, σε μια οικονομική ένωση ανοικτών και απελευθερωμένων αγορών, όπου είναι ενσωματωμένες άνισες οικονομικά «αναπτυγμένες» περιοχές ή χώρες, ωφελούνται κυρίως οι πλούσιες περιοχές/χώρες (που έχουν αναπτύξει ιστορικά υψηλή παραγωγικότητα και τεχνολογία) και, σε ταξικό επίπεδο, τα προνομιούχα κοινωνικά στρώματα (που ελέγχουν την οικονομία της αγοράς). Η παραγωγικότητα της Ελλάδας στη μεταποίηση για παράδειγμα ήταν περίπου το 42% της Γερμανικής την περίοδο 1980-84. Μετά σχεδόν 20 χρόνια ένταξης, την περίοδο 1995-99, ήταν 38%![7] Δεν είναι λοιπόν περίεργο ότι καμιά από τις καπιταλιστικές χώρες που σήμερα υπερασπίζονται την ελευθερία των αγορών δεν επέτυχε την δική της «ανάπτυξη» σε παρόμοιο καθεστώς, όπως αυτό που επιβάλλει η Ε.Ε. και η διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς γενικότερα.

Συμπερασματικά, αποτελεί επιτακτική ανάγκη η αντισυστημικη Αριστερά στην χώρα μας και στον Ευρωπαϊκό Νότο γενικότερα να θέσει άμεσο θέμα έξοδου από την Ε.Ε. «των αγορών και του κεφαλαίου», η οποία παγιώνει, πέρα από την εσωτερική ετερονομία, και μια θεσμική ετερονομία και ανισότητα σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό Βορρά, καταδικάζοντας τα λαϊκά στρώματα σε μακροπρόθεσμη ανεργία και φτώχεια, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας «ανάπτυξης» που τελικά οδηγεί στην «Αργεντινοποίηση» του Νότου.

[1] The Financial Times (9/2/2010).
[2] Πηγή: Fitch; Olivetree securities, The Independent (6/2/2010).
[3] Β. Γεωργάς, “Ε” (30/1/2010)
[4] Βλ. P. Arestis & T. Pelagidis, The Guardian (1/2/2010); Κ. Βεργόπουλος, “Ε” (29/1/2010) κ.α.
[5] World Bank, World Development Indicators 2002 & 2008, Table 4.15
[6] Κ. Μοσχονας, “Ε” (14/7/2006).
[7] World Development Indicators 2002, Ταble 2.5