Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 2009

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Το ελληνικό δημόσιο χρέος έχει συναφθεί κατά βάση στο νόμισμα της οφειλέτριας χώρας, δηλ. σε ευρώ, μιας και η Ελλάδα είναι μέλος της ευρωζώνης, και επομένως δεν υπάρχει καμία αντιστοιχία από αυτήν την άποψη με την περίπτωση της Ισλανδίας, που το χρέος της είναι κατά βάση σε ξένο νόμισμα, δηλ το δολάριο. Αυτό σημαίνει ότι δεν απαιτείται για την αποπληρωμή του η σώρευση σκληρού συναλλάγματος στα θησαυροφυλάκια του ελληνικού κράτους , όπως συνέβαινε όταν ο Χ.Τρικούπης κήρυξε σε πτώχευση το ελληνικό κράτος. Επιπροσθέτως οι τωρινοί πιστωτές μας είναι κυρίως ελληνικοί τραπεζικοί όμιλοι, εγχώριοι επομένως επενδυτές και ευρωπαϊκοί όμιλοι όπως η γερμανική Ντόϊτσε Μπανκ και δευτερευόντως κάποια αγγλοσαξωνικά επενδυτικά σχήματα. Αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι κορυφαίες ελληνικές τράπεζες παίζουν πρωταρχικό ρόλο στον δανεισμό του δημοσίου γι αυτό και ο ρόλος τους στην όλη διαδικασία είναι κομβικός.
Το όλο κύκλωμα σε αδρές γραμμές λειτουργεί ως εξής: οι έλληνες τραπεζίτες αγοράζουν τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, τα οποία εν συνεχεία χρησιμοποιούν ως ενέχυρο για να δανείζονται με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους από την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα και να εξασφαλίζουν ρευστότητα, δανείζουν δηλ. το ελληνικό δημόσιο και εν συνεχεία χρησιμοποιούν τους δανεισθέντες τίτλους για να δανειστούν με την σειρά τους από την ΕΚΤ. Από την διαφορά μεταξύ των υψηλών επιτοκίων των διαφόρων ομολογιακών τύπων-εξάμηνης, τριετούς, πενταετούς ή δεκαετούς διάρκειας- και του χαμηλού επιτοκίου της ΕΚΤ, ενθυλακώνουν τεράστια ποσά, τα οποία ουδόλως διοχετεύουν στην αγορά, παρά τις εκκλήσεις και τις <<αυστηρές>> συστάσεις των κυβερνώντων. Kάποιοι επομένως κερδίζουν από την κρίση, κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας, αστρονομικά ποσά που θα μπορούσαν εάν φορολογούνταν με υψηλότατους συντελεστές και σε συνδυασμό με άλλες κινήσεις διεύρυνσης της φορολογικής βάσης και σύλληψης της υψηλότατης φοροδιαφυγής να δώσουν λύση στο δημοσιονομικό πρόβλημα.
Η περίπτωση του Ντουμπάϊ πάλι είναι αρκετά διαφορετική από την ελληνική. Το ένα εκ των έξι αραβικών εμιράτων, μέσω της κρατικά ελεγχόμενης Ντουμπάϊ Γουέρλντ, προχώρησε σε φαραωνικές επενδύσεις προσδοκώντας σε αυξημένη προσέλευση τουριστών-αγοραστών και στην μετατροπή του σε τουριστικό παράδεισο για τους ανώτερες εισοδηματικές τάξεις του πρώτου κόσμου. Το στοίχημα δεν τους βγήκε και βρέθηκαν σε αδυναμία κανονικής εξυπηρέτησης των πιστωτών τους. Εμείς τέτοιου τύπου επενδύσεις δεν κάναμε, αν και σε μεγάλο τμήμα της ελληνικής μεταπρατικής ελίτ υπάρχει το όραμα μετατροπής της Ελλάδας σε χώρο προορισμού των απανταχού πλουσίων με παροχή υψηλής ποιότητας τουριστικού προϊόντος, που στην πράξη βέβαια θα μεταφραζόταν σε <<ντουμπαϊκού τύπου>> έργα και υποδομές. Από αυτή την άποψη η καραμπινάτη αποτυχία του κρατιδίου θα έπρεπε να αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή για τους εγχώριους θαυμαστές της ανάπτυξης αυτού του είδους, που αποδεικνύεται ότι εκ της φύσεώς της διαθέτει εξαιρετικά σαθρά θεμέλια και στηρίζεται σε παράγοντες εξόχως ασταθείς και ευμετάβλητους, όπως η προσέλκυση <<υψηλού επιπέδου>> τουριστών. Η βαριά βιομηχανία μιάς χώρας, ιδίως εάν είναι περιφερειακή και με τριτοκοσμικού τύπου χαρακτηριστικά, δεν μπορεί να είναι ο τουρισμός, γιατί τότε η εν λόγω χώρα βάζει βόμβες πολλών μεγατόνων στην ίδια της την οικονομία. Τα αντιπαραδείγματα της Ελβετίας και του κρατιδίου του Μονακό δεν είναι πειστικά, διότι σε αυτήν την περίπτωση μιλάμε για κομβικές χώρες, με αυξημένο ειδικό βάρος παρόλη την μικρή τους γεωγραφική έκταση και τοποθετημένες στην καρδιά της ανεπτυγμένης βιομηχανικά ευρωπαϊκής ηπείρου και οι οποίες συμμετέχουν σε όλες τις διαδικασίες και τις εξελίξεις του σκληρού πυρήνα των ηγετικών δυνάμεων της γηραιάς ηπείρου. Δηλ, για να το πούμε ωμά, άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
Άλλωστε τι έγινε στο Ντουμπάι; Κήρυξε στάση πληρωμών για ένα εξάμηνο, και για να μην αρχίσουν να πέφτουν μαζικά από τα παράθυρα οι πιστωτές του, και αφού για λίγες ημέρες έπεσαν οι μετοχές των ιδρυμάτων τους στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου, προσήλθαν σαν καλά παιδιά στο τραπέζι του διαλόγου για να επαναδιαπραγματευτούν πιο ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής του χρέους του κρατιδίου. Και τι θα μπορούσαν να κάνουν άλλωστε; Κανείς δανειστής δεν θέλει να χάσει τα λεφτά του και κάνει ό,τι είναι επιβεβλημένο για να τα πάρει πίσω. Αυτό βέβαια έρχεται σε σύγκρουση φαινομενικά με τις άγριες ιστορίες περί επιβολής σκληρών προγραμμάτων λιτότητας από το ΔΝΤ σε περίπτωση που κάποια χώρα αναγκαστεί να προσφύγει στις υπηρεσίες του. Και αυτό όντως συνέβη παλαιότερα αλλά και τώρα με κάποιες χώρες που προσέφυγαν στο ΔΝΤ. Όταν όμως μιλάμε για την Ελλάδα δεν πρέπει να λησμονούμε ότι αφενός προσφυγή στο ΔΝΤ δεν προβλέπεται για χώρα μέλος της Ε.Ε διότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με απαξίωση της ίδιας της ευρωζώνης, κάτι που το απεύχονται οι ατμομηχανές και στυλοβάτες της Ε.Ε Γερμανία-Γαλλία και αφετέρου δεν είναι μονόδρομος η προσφυγή στο ΔΝΤ. Παραδείγματος χάριν η έκδοση ευρωομολόγου που συζητείται όλο και περισσότερο τελευταία θα μπορούσε να συνιστά μια εναλλακτική λύση, ή και η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού φορέα διάσωσης στα πρότυπα του ΔΝΤ, άλλο το ότι αυτές τις λύσεις δεν τις προκρίνουν οι κυρίαρχοι κύκλοι της ΕΕ προς το παρόν. Πάντως όπως και να έχει είναι δύσκολο να επαναληφτούν φαινόμενα διεθνούς στρατιωτικού αποκλεισμού σε περίπτωση παύσης πληρωμών ή και επιβολής αιματηρών πολιτικών λιτότητας τύπου Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του ’80. Εκτός όλων των άλλων τέτοιου τύπου λύσεις εγκυμονούν τεράστιους κινδύνους για την κοινωνική συνοχή και εμπεριέχουν υψηλό κοινωνικό ρίσκο που δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι η ντόπια ελίτ και οι ξένοι προστάτες μας είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν.
Άλλο είναι το κυρίαρχο πρόβλημα της Ελλάδας. Σ΄αυτή τη χώρα δεν στήθηκε ποτέ μια <<υγιής>> παραγωγική δομή. Ανυπαρξία καθετοποίησης, έλλειψη συνδέσεων μεταξύ των κλάδων και των τομέων της οικονομίας, αρχαϊκές δομές και στους τρεις τομείς: πρωτογενή-δευτερογενή και τριτογενή, χαμηλή παραγωγικότητα, πρωτοφανής εξάρτηση από το εξωτερικό σε πρώτες ύλες και τεχνολογία, καχεκτικές επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη, λίγες <<μοντέρνες>> εξαγωγικές μονάδες περιστοιχισμένες από μια θάλασσα πρωτόγονων βιοτεχνιών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που καμία σχέση δεν έχουν με τις αντίστοιχες δυναμικές μικρομεσαίες και καινοτόμες επιχειρήσεις του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, υπερβολική εξάρτηση από κρατικές προμήθειες και έργα του δημοσίου, χαμηλή προστιθέμενη αξία παραγόμενων προϊόντων κλπ, κλπ.
Αυτά δεν ξεπερνιούνται με περιοριστικές πολιτικές ούτε όμως και με την εγκατάλειψη της επενδυτικής πολιτικής στις δυνάμεις της αγοράς. Δεν υπάρχει ούτε ένα ιστορικό παράδειγμα διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης που να στηρίχτηκε στις δυνάμεις της αγοράς είτε μελετήσουμε χώρες του κέντρου είτε αυτές τις περιφέρειας. Σε όλες τις σχετικές περιπτώσεις –Ιαπωνία, χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας κλπ- το κράτος έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην διαδικασία εκσυγχρονισμού της παραγωγικής δομής .
Το που θα κατευθυνθούν οι επενδύσεις, τι και πως θα παραχθεί, καθώς και η στήριξη των βιομηχανικών μονάδων μέχρι να καταστούν βιώσιμες και ανταγωνιστικές, ήταν πάντοτε συνέπεια οργανωμένης κρατικής παρέμβασης, υποστήριξης και σχεδιασμού.
Αλλά και αυτή η οπτική δεν είναι ικανοποιητική από την πλευρά εκείνων που οραματίζονται μια διαφορετική κοινωνία ελευθερίας, ισότητας και δικαιοσύνης. Γι αυτούς η προοπτική μιας ισχυρής οικονομικά Ελλάδας δεν μπορεί να αποτελεί αντικειμενικό στόχο. Το θέμα είναι η οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς οικονομικές ανισότητες, όπου οι πολλοί θα αποφασίζουν με πραγματικά δημοκρατικό τρόπο για όλα τα ζητήματα που τους αφορούν μέσα από θεσμούς άμεσης οικονομικής και κοινωνικής δημοκρατίας. Επομένως το κράτος και οι μηχανισμοί του δεν μπορούν να συνιστούν γι’ αυτούς την λύση του προβλήματος, μιας και το κράτος εξ ορισμού αποτελεί ένα χωριστό θεσμό που αποξενώνει τους ανθρώπους από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, αναθέτει την διεύθυνση των υποθέσεων της κοινωνίας σε σώματα επαγγελματιών και περιορίζει την πλειοψηφία της κοινωνίας σε ρόλο θεατή και εκτελεστή των αποφάσεών τους. Κατά συνέπεια η αντισυστημική και ριζοσπαστική οπτική πρέπει να περιέχει σαν βασικό στοιχείο του οικονομικού της προγράμματος έναν δημοκρατικό οικονομικό προγραμματισμό, όπου τα βασικά στοιχεία της οικονομικής πολιτικής- τι, πόσο και πως θα παραχθεί- θα συζητείται και θα αποφασίζεται από διευρυμένες συνελεύσεις των πολιτών, που θα συναρθρώνονται σε πολλά επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό και πανεθνικό.

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2009

Τα ελληνικά ελλείμματα και η διολίσθηση του ΕΥΡΩ. Κίνδυνος ή ευκαιρία???

Η επερχόμενη πτώχευση της ελληνικής οικονομίας έχει θορυβήσει τους Ευρωπαίους γιατί υποτίθεται ότι θα στείλει το ΕΥΡΩ στα τάρταρα. Και αν η Ελλάδα είναι πολύ μικρή για να έχει η πτώχευσή της μεγάλη αρνητική επίδραση στο ΕΥΡΩ, το «πλήγμα» στο ΕΥΡΩ θα έρθει γιατί και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες που βρίσκονται σε παρόμοια δυσμενή θέση με την Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν ανάλογα προβλήματα. Πρόκειται για τις οικονομίες της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και της Ισπανίας ή όπως τις αποκαλούν οι «άνθρωποι των αγορών» τα γνωστά γουρούνια της Ευρώπης (P.I.G.S. – Portugal, Ireland, Greece, Spain).

Με άλλα λόγια δημιουργείται μία ζοφερή εικόνα για την ευρωπαϊκή οικονομία η οποία θα έχει αναπόφευκτά αρνητικές επιπτώσεις στο ΕΥΡΩ το οποίο υποτίθεται ότι θα πάρει την κάτω βόλτα. Θέλω να εστιάσω σε δύο ζητήματα όσον αφορά στην εικασία αυτή:

1) Καταρχάς δεν είναι βέβαιο ότι το ΕΥΡΩ θα πέσει δραματικά, αν τελικά πέσει. Η «τιμή» του ΕΥΡΩ και του κάθε νομίσματος είναι ένα σχετικό μέγεθος. Πέφτει σε σχέση με άλλα νομίσματα. Δηλαδή για να πέσει το ΕΥΡΩ θα πρέπει να ανέβουν τα υπόλοιπα νομίσματα. Και ποια είναι τα νομίσματα αυτά που θα ανέβουν εις βάρος του ΕΥΡΩ? Προφανώς δεν θα είναι η νορβηγική κορώνα, ούτε η τούρκικη λίρα, ούτε μάλλον τα αφρικανικά νομίσματα είναι αυτά που θα ανατιμηθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε να καρπωθούν μία κατάρρευση του ΕΥΡΩ. Κάτι τέτοιο είναι έξω από τα όρια της οικονομικής λογικής. Και αυτό γιατί οι εν λόγω οικονομίες έχουν πολύ μικρή βαρύτητα σε σχέση με την παγκόσμια οικονομία. Δεν αποκλείονται βέβαια κερδοσκοπικά παίγνια που θα ανεβάσουν τις τιμές νομισμάτων μικρών οικονομιών προσωρινά, αλλά όπως συμβαίνει πάντα, αργά ή γρήγορα τα νομίσματα αυτά θα ξεφουσκώσουν και αν αυτό γίνει βίαια οι μικρές χώρες θα έρθουν αντιμέτωπες με συναλλαγματικές κρίσεις.

Τα νομίσματα τα οποία θεωρητικά θα ανέβουν αν καταρρεύσει το ΕΥΡΩ θα είναι νομίσματα αναπτυγμένων οικονομιών (π.χ. Η.Π.Α., Ιαπωνία) ή ανερχόμενων οικονομιών (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία). Είναι όμως ένα τέτοια σενάριο ρεαλιστικό? Κατά την άποψη μου όχι και τόσο. Αν τελικά υπάρξει μία διολίσθηση του ΕΥΡΩ αυτή θα είναι μικρής κλίμακας και σε κάθε περίπτωση όχι καταστροφική για την Ευρωπαϊκή οικονομία. Οι Αμερικανοί δεν θέλουν σε καμία περίπτωση ανατίμηση του δολαρίου. Τα ήδη τεράστια δίδυμα ελλείμματα των Η.Π.Α. (εξωτερικό και εσωτερικό-δημοσιονομικό)- τα οποία είναι εκτός επικαιρότητας προσωρινά- δεν επιτρέπουν σε καμία περίπτωση μεγάλη ανατίμηση του δολαρίου. Μεγάλη ανατίμηση του δολαρίου σημαίνει την περαιτέρω επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας των Η.Π.Α. άρα και διεύρυνση των εξωτερικών ελλειμμάτων. Οι διαρκώς αυξανόμενες πολεμικές δαπάνες των Η.Π.Α., αλλά και τα προγράμματα υγείας τρώνε επίσης πολλά χρήματα και διατηρούν και το δημοσιονομικό έλλειμμα. Με μία τέτοια εικόνα είναι μάλλον δύσκολο να αναμένει κανείς μεγάλη άνοδο του δολαρίου.

Η οικονομία της Ιαπωνίας από την άλλη πλευρά βρίσκεται σε στασιμότητα για πάνω από 2 δεκαετίες. Ένα τέλμα από το οποίο δεν φαίνεται να βγαίνει σύντομα. Γιατί λοιπόν κανείς να πουλήσει ΕΥΡΩ και να αγοράσει γιεν. Μόνο μάλλον για προσωρινή κερδοσκοπία. Αλλά έστω και έτσι δεν φαίνεται να είναι πιθανή μία κατάρρευση του ΕΥΡΩ που θα ευνοήσει το γεν. Ποιος μένει? Οι ανερχόμενες αναπτυσσόμενες. Η Κίνα, η Ινδία και οι λοιπές χώρες στηρίζουν την μεγέθυνση τους στις φθηνές τους εξαγωγές. Επ ουδενί δεν θέλουν και δεν θα επιτρέψουν μία μεγάλη ανατίμηση των νομισμάτων τους. Η Κίνα ήδη εδώ και χρόνια παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος αποτρέποντας την ανατίμηση του νομίσματός της. Αυτό το κάνει πουλώντας κινέζικα ρέμνιμπι και αγοράζοντας μανιωδώς δολάριο, ευρώ και χρυσό. Για αυτό εξάλλου διατηρεί συναλλαγματικά αποθέματα άνω του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Συνεπώς είναι μάλλον δύσκολο το ΕΥΡΩ να καταρρεύσει επ’ ωφελεία των νομισμάτων των μεγάλων ανερχόμενων οικονομιών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 1: Το ΕΥΡΩ δεν πρόκειται να καταρρεύσει έστω και αν πτωχεύσει η ελληνική οικονομία ή και άλλες ευρωπαϊκές περιφερειακές. Είναι πιθανή μία πτώση η οποία δεν θα είναι εξωπραγματική και η οποία μάλλον δεν θα διαρκέσει για πολύ.


2) Τελικά ποιον θίγει και γιατί η πτώση του ΕΥΡΩ? Γιατί κόπτονται οι Βρυξέλλες και οι παρατρεχάμενοι για να μείνει σταθερή η αξία του νομίσματος? Η διολίσθηση του ΕΥΡΩ θίγει το τραπεζικό-χρηματιστικό κεφάλαιο ή κατά την άποψη μου το παρασιτικό κεφάλαιο και αυτούς που έχουν υψηλές καταθέσεις σε ΕΥΡΩ. Με άλλα λόγια αυτοί που θα χάσουν είναι οι ξένοι κάτοχοι ομολόγων με ρήτρα ΕΥΡΩ και καταθέσεων σε ΕΥΡΩ. Για τους ευρωπαίους ποια είναι όμως η εικόνα? Είναι αντίστοιχη. Είναι πιθανό μία διολίσθηση του ΕΥΡΩ να κλονίσει την επίσης πολυπόθητη σταθερότητα των τιμών στην ευρωζώνη. Να δημιουργήσει με λίγα λόγια πληθωρισμό στην Ευρώπη. Ποιους θίγει ο πληθωρισμός? Πάλι τους ίδιους το ευρωπαϊκό χρηματιστικό κεφάλαιο. Ή για να γίνει ποιο κατανοητό θίγει τους δανειστές και ευνοεί τους δανειζόμενους γιατί μειώνει την πραγματική αξία του χρέους. Ένα ΕΥΡΩ σήμερα έχει πολύ μικρότερη αξία από εάν α ΕΥΡΩ σε ένα χρόνο αν υπάρχει πληθωρισμός. Θα ευνοηθούν δηλαδή άμεσα τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις εις βάρος των τραπεζών. Και σε περίπτωση που ο πληθωρισμός είναι ελεγχόμενος και είναι χαμηλότερος από την υποτίμηση του ΕΥΡΩ θα ευνοηθούν οι ευρωπαίοι εξαγωγείς, αλλά και οι ευρωπαϊκοί τουριστικοί προορισμοί. Να γιατί οι ευρωπαίοι φωστήρες προσπαθούν να διαφυλάξουν ως κόρην οφθαλμού την σταθερότητα της αξίας του ΕΥΡΩ και γενικά του χρήματος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 2: Αν τελικά υποτιμηθεί το ΕΥΡΩ η υποτίμηση μάλλον θα ευνοήσει τα νοικοκυριά και την βιομηχανία και θα πλήξει τους ευρωπαίους και ξένους κεφαλαιοκράτες και το ευρωπαϊκό και ξένο (παρασιτικό) χρηματιστικό κεφάλαιο.

Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου 2009

Ισλανδία-Ντουμπάι-Ελλάδα: Ομοιότητες και διαφορές

Από το '80 και μετά οι πτωχεύσεις εθνικών οικονομιών είναι ένα φαινόμενο που δεν θα το έλεγες σπάνιο. Πρόσφατα η Ισλανδία πτώχευσε. Η περίπτωση της Ισλανδίας αφορούσε τον υπερβολικό δανεισμό από το εξωτερικό και κυρίως σε ξένο νόμισμα. Ο δανεισμός αυτός συντηρούσε μία μεγάλη πιστωτική επέκταση εντός της οικονομίας. Η πιστωτική επέκταση αυτή κατευθυνόταν κυρίως σε κατανάλωση, αλλά και σε αγορές ακινήτων οι οποίες δεν θεωρούνται και πολύ παραγωγικές επενδύσεις. Επίσης τα πιστωτικά της ιδρύματα είχαν εμπλακεί έντονα σε αγορές τοξικών χρεογράφων που αφορούσαν τα αμερικανικά στεγαστικά δάνεια χαμηλής κυρίως φερεγγυότητας, πάντα με ξένα δανεικά. Είχε δημιουργηθεί η ιδανική κατάσταση για πτώχευση. Φούσκες στις τιμές των ακινήτων, προβληματικές τοποθετήσεις από τις τράπεζες και πολλά δανεικά. Η αφορμή δόθηκε από το εξωτερικό. Με την μεγάλη υποχώρηση της αξία των τοξικών ομολόγων το εθνικό τραπεζικό σύστημα βρέθηκε σε δεινή θέση με τις τράπεζες της χώρες να πτωχεύουν ή να κινδυνεύουν σοβαρά. Οι καταθέτες έσπευσαν στις τράπεζες για να πάρουν τα χρήματά τους και οι ξένοι δανειστές σταμάτησαν να δανείζουν, το νόμισμα υποτιμήθηκε δραματικά και τα χρέη σε ξένο νόμισμα πολλαπλασιάστηκαν λόγω της υποτίμησης. Για πολιτικούς λόγους η Ρωσία ήταν η μόνη χώρα που δέχθηκε να δανείσει την Ισλανδία ώστε να βγει από την δραματική κατάσταση. Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών η χώρα πήρε τα «γνωστά μέτρα» εκτοξεύοντας την ανεργία στα ύψη.

Το Ντουμπάι επιδόθηκε σ ένα κατασκευαστικό όργιο. Η λέξη υπερβολή νομίζω ότι δεν μπορεί να χαρακτηρίσει ότι φτιάχτηκε τα τελευταία χρόνια σε αυτό το εμιράτο. Με δανεικά βέβαια η κρατική κατασκευαστική εταιρία του εμίρη έχτιζε το ένα ξενοδοχείο-παλάτι μετά το άλλο. Το αποκορύφωμα της υπερβολής τα τεχνητά νησιά στη θάλασσα. Αλλά όπως λέει και το λαϊκό άσμα: «είναι κακό στην άμμο να χτίζει παλάτια ο βοριάς θα στα κάνει συντρίμμια κομμάτια». Οι ξένοι δανειστές θεωρούσαν ότι το Ντουμπάι θα μπορεί να αποπληρώνει τα δάνειά του λόγω της εισπράξεις από το πετρέλαιο και, τις πωλήσεις των «νησιών» και από τις τουριστικές εισπράξεις των τουριστών που το επισκέπτονταν για να θαυμάσουν τα χρυσά πόμολα στις πόρτες των ξενοδοχείων και γενικά την απίστευτη χλιδή (σημειώνω ότι τους εργάτες τους έκρυβαν έχοντας του στοιβαγμένους σε προκάτ παραπήγματα για να μην υποβαθμίζουν το «τουριστικό προϊόν). Η διεθνής ύφεση αποτέλεσε την αφορμή για την στάση πληρωμών του Ντουμπάι. Η τιμή του πετρελαίου σταμάτησε να αυξάνεται, οι ξένοι έγιναν πιο διστακτικοί στο να δίνουν κάποιες δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να αγοράζουν τα τεχνητά νησιά, οι τουρίστες μειώθηκαν. Μη μπορώντας να ανταποκριθεί στην πληρωμή τόκων και αποπληρωμή των δανείων το Ντουμπάι ζήτησε το πάγωμα της καταβολής τους για έξι μήνες….και μετά βλέπουμε. Φαίνεται ότι ο γείτονας εμίρης του Αμπού Ντάμπι θα δώσει κάποια δισ. Δολαρίων για να βγει το Ντουμπάι (προσωρινά?) από τη δύσκολη θέση…με το αζημίωτο βέβαια (μάλλον θα πάρει και πακέτο μερικά νησιά και ξενοδοχεία).

Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Όχι ως προς την έκταση του προβλήματος, αλλά ως προς τη δημιουργία. Και εδώ βέβαια τα δανεικά είναι το πρόβλημα αφού είμαστε μία χώρα που ζει με πακέτα και δανεικά. Δανεικά που για 30 χρόνια μπαλώνουν τρύπες μην μπορώντας το κράτος να εφαρμόσει μία σωστή και δίκαιη κοινωνική πολιτική και ένα μακροχρόνιο σχεδιασμό όσον αφορά στις εθνικές επενδύσεις. Τσαπατσοδουλειές με λίγα λόγια. Συντεχνιακές παροχές, ανυπαρξία οργάνωσης όσον αφορά στις εθνικές προμήθειες, απουσία ενιαίου μισθολογίου στο δημόσιο, κατακερματισμένα ασφαλιστικά ταμεία, πελατειακές σχέσεις (τα υψηλότερα ελλείμματα δημιουργούνται πριν τις εθνικές εκλογές) παραοικονομία, μαύρο αφορολόγητο χρήμα, "ειδικοί λογαριασμοί" και διαφθορά πολύ διαφθορά. Όταν κάθε διοικητής ασφαλιστικού ταμείου έχει την πολυτέλεια να χάνει σε ένα χρόνο 4 εκ. ΕΥΡΩ από ύποπτες τοποθετήσεις σε τοξικά ομόλογα χωρίς να κουνιέται φύλο. Όταν κάθε διοικητής ασφαλιστικού ταμείου έχει την πολυτέλεια να τζογάρει στο ανώριμο και ασταθές ελληνικό χρηματιστήριο τις επί δεκαετίες εισφορές των εργαζομένων και να τις χάνει μέσα σε μερικούς μήνες ή ακόμα και μέρες χωρίς να γίνεται καν θέμα τότε δεν μπορεί μία οικονομία η οποία ούτως ή άλλως έχει σοβαρά προβλήματα, να μην βρεθεί με μεγάλες τρύπες. Και να μην ξεχνάμε βέβαια την μεγάλη απάτη. Την ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ του 2004 του κ. Σημίτη, του κ. Καραμανλή και της κυρά-Γιάννας. Πόσα λεφτά σπαταλήθηκαν εκεί? Γιατί κανείς δεν μιλάει για αυτό το θέμα που ίσως να συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην σημερινή κατάσταση? Το εξωφρενικό στην όλη ιστορία είναι το ποιος καλείται να πληρώσει τα σπασμένα. Τα σπασμένα θα τα πληρώσουν πάλι ταχαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Ο εύκολος στόχος. Ωραίες οι εξαγγελίες ότι θα συμβάλει ο καθένας στο μέτρο που δύναται. Οι αγορές και οι Βρυξέλες όμως θέλουν άμεση εξασφάλιση και δεν θα περιμένουν να αποδώσουν –αν ποτέ αποδώσουν- τυχόν ορθολογικά μέτρα, όπως πάταξη της διαφθοράς μείωση της παραοικονομίας, μηχανογράφηση στο δημόσιο κλπ. Θα πληρώσουν οι "γνωστοί-άγνωστοι" για μία ακόμα φορά.

Ποιο το κοινό στοιχείο των τριών περιπτώσεων: Τα σπασμένα κάθε φορά τα πληρώνουν οι πιο αδύναμοι.

Η "εθνική πτώχευση" με απλά λόγια

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες πολλές εθνικές οικονομίες πτώχευσαν ή έφθασαν στο χείλος της πτώχευσης. Αρχές της δεκαετίας του ’80 πτώχευσε το Μεξικό, πολλές χώρες της Αφρικής ενώ δεκάδες χώρες έφθασαν στο χείλος της πτώχευσης (Βραζιλία, Αργεντινή, Χιλή, Πολωνία, Γιουγκοσλαβία κ.α.). Τη δεκαετία του ’90 πάλι το Μεξικό, μετά οι χώρες της Ν.Α. Ασίας (Ταϊλάνδη, Ινδονησία κ.α.), η Ρωσία, η Βραζιλία, η Αργεντινή. Πρόσφατα η Ισλανδία, κινδυνεύει το Ντουμπάι και φυσικά ο συνήθης ύποπτος της Ευρώπης η Ελλάδα…η οποία ενώ βρίσκεται στο χείλος της πτώχευσης για περίπου 2,5 δεκαετίες πάντα την σκαπουλάρει…αλλά μέχρι πότε? Αλλά και με τι κόστος???

Όταν λέμε πτώχευση εθνικής οικονομίας συνήθως ότι οι ξένοι δανειστές κλείνουν τις στρόφιγγες των δανείων προς την οικονομία. Αρνούνται να ανανεώσουν τα δάνεια τους. Έτσι για ένα χρονικό διάστημα συνήθως μικρό, 1-2 μήνες, το κράτος δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις "υποχρεώσεις" του με ότι αυτό συνεπάγεται. πχ. δεν μπορεί να καταβάλει μισθούς, συντάξεις, δεδουλευμένους τόκους από τα δανεικά κλπ. Μεταπολεμικά το "πρόβλημα" αυτό επιλυόταν με την χρηματοδότηση των προβληματικών οικονομιών από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Δ.Ν.Τ.). Αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα ωστόσο το Δ.Ν.Τ. από το ’80 και μετά έχει κάνει σαφή νεοφιλελεύθερη στροφή απομακρυνόμενο από τη «γραμμή» Κέυνς. Έτσι για κάθε χρηματοδότηση που χορηγεί στις χώρες που το έχουν ανάγκη, ζητά «αιματηρές» περικοπές. Τα συνήθη που ζητά είναι πάγωμα ακόμα και μείωση μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, των συντάξεων και άλλες σημαντικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες που με άλλα λόγια σημαίνει και μείωση των δαπανών για υγεία, παιδεία, βασικές υποδομές. Ακόμα ζητάει «ευελιξία» στην αγορά εργασίας, εννοώντας την ανεξέλεγκτη ελευθερία στο να απολύεις, διεύρυνση της ημι-απασχόλησης κλπ.. Ακόμα ζητάει την αύξηση των εγχώριων επιτοκίων για να επαναπροσελκύσει το ξένο χρηματιστικό κεφάλαιο. Όλο αυτό το «νεοφιλελεύθερο» πακέτο υποτίθεται ότι θα βοηθήσει τις υπό κατάρρευση οικονομίες. Ωστόσο η πραγματικότητα δείχνει ότι το όλο «πακέτο τελικά βοηθάει στο να πάρουν οι δανειστές πίσω τα κεφάλαια τους και να συνεχίσουν ακλόνητοι τη διεθνή τοκογλυφία. Η οικονομία μπαίνει σε φάση μακροχρόνιας ύφεσης και η προσωρινή «δύσκολη» κατάσταση για τον λαό μονιμοποιείται.